How credentials got swapped between Mysore and Bangalore?

How Bangalore overtook Mysore and became a place of action?

Bangalore is a political hub. It is also a center of trade, commerce, and industrial activities. It provides employment to millions of people. And the people living here find Mysore as their favorite getaway to spend their weekends and summer vacations. A century ago, things were exactly opposite, vice versa. Here is my perspective of what and how it happened.

Bangalore was just a summer getaway

From 16th to 19th centuries, Mysore province was ruled by The Wadiyar’s. Mysore was where they lived and the town had remained the center of plotical, commercial and cultural activities. When the Wadiyar family wanted to escape summer heat, they would go to the village of Bangalore where they had built a palace with a 500 acres of plush green campus around it. It is at the heart of today's Bangalore. Why did they chose Bangalore? Because of its high altitude, numerous lakes and consistent rain fall, Bangalore was a cool and comfortable place to spend the summer. Tipu Sultan who had ruled Mysore for a brief period too had built a summer palace for himself in Bangalore. It is situated near KR market. Bangalore remained that way for centuries. Mysore was the center of political action and Bangalore, a place to rest. A town, rather a sleepy village, buillt by Kempegouda in the 15th centrury continued to remain so for a long time.

First spark of change and Industrial revolution

In the 19th century when The British came into widespread action, they made cool Bangalore their home. That was the first spark of change. They built a red-painted building for administration (today’s High Court building). They had a Cantonment nearby housing their army. They have left numerous traces of influences in the development of Bangalore. Sir Mark Cubbon for the Cubbon Park, Richard Sankey for Sankey Tank, Lord Mayo for the Mayo Hall and so on.

After independence, leaders of independent India wanted to rule from the same premises The British operated from. That made Bangalore the political power center. And it gained an edge over the role Mysore had played till then. Then it was Industrial revolution that pushed Bangalore to the lead position. Many PSU’s like HAL, ISRO, NAL, ITI, BHEL, NGEF, HMT, BEML found a place in Bangalore turning it into a industrial hub and attracted huge workforce in the form of migrant population. This growing population caused service industry expansion. Many schools, colleges, hospitals, hotels got built in a hurry further expanding the horizon and attractiveness of Bangalore. This large population needed entertainment. Two stadiums got built to promote sports. During the same time, Kannada Film Industry (aka Sandalwood) took roots in Bangalore. During all these years, Mysore’s growth was tepid, and it remained a slow town in comparison.

Silicon Valley of India

Factors driving growth of Bangalore were all insignificant in comparison to what was to come later. Availability of engineering talent made Bangalore IT hub, Silicon Valley of India. Bangalore’s geography started busting at seams and it had to expand in all directions dissolving many villages in it and became "Brihat Bengaluru". And by then, there was no comparison between Bangalore and Mysore. Bangalore was many times bigger already. Higher income residents of Bangalore would go all around for their vacations and Mysore got turned into a tourist spot and it’s political and economic prominence was to be slowly forgotten. Initially what was Mysore’s loss became Bangalore’s gain but not anymore as people from Mysore found employment in Bangalore and travelers from Bangalore boosted the economy of Mysore. Table was turned around completely and the credentials of Bangalore being a vacation spot during the times of Wadiyar’s got swapped with Mysore of current times. This transformation took multiple decades to happen.

History rhymes

If you learn history without emotions, you will understand this is how history has always worked. Place of attraction can’t remain the same. Where is Alexander’s Macedonia now? Rome is no more a happening place. So was the capital of mighty Vijayanagara kingdom of South India. It gave way to the rise of Mysore province. And Bangalore stole it from Mysore. Can Bangalore also lose its importance in future? Why not? But not in a hurry. These transformations take many decades to happen. Until then you and I have to cope with the traffic here.

Next transformation would be decentralization

I think the next transformation would not make one place the center of power, but it would rather be decentralized. Internet is changing the way we live and reducing geographical importance. For example, you don’t have to go to a big town for higher education, online universities are coming up fast. They would become efficient too in near future. You don’t have to visit a mall but can order a new gadget on Amazon and get it delivered to any corner of the country. We don’t visit insurance office for renewal anymore, right? Government complexes can slowly be replaced with offices on the cloud. These things will reduce the concentration of political power and trade and turn nation into a decentralized economy.

You can say there are many things which can’t be moved to internet or other physical places. I agree with you. To visit Chamundi hills or Mysore palace, you still have to go to Mysore. But what about Mysore Silk, Mysore Pak, and Mysore Sandal Soap? They can be manufactured outside Mysore as well. Similarly, work from home can send back many IT employees from Bangalore to their hometowns. Manufacturing industry can be relocated away from Bangalore and Airports can be built in other towns as well. That would take the shine away from Bangalore. Bangalore too would reach its peak in the coming years and then slide away. That could be fifty or hundred years away. But it is more likely to happen later than not happen at all.

We evolved and continue to evolve. Nothing is cast in stone.

Mysore Palace and Vidhana Soudha in Bangalore (Picture Credit: Wikipedia)

ಬದುಕೇ ಹಸಿರು ಪ್ರೀತಿ ಬೆರೆತಾಗ

ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಆನಂದ್ ರಾವ್ ಸರ್ಕಲ್ ಗೆ ನಾನು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕೈದು ಬಾರಿಯಾದರೂ ಬರುತ್ತೇನೆ. ಕಳೆದ ಇಪ್ಪತ್ತು ವರುಷಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತಲೇ ಇದ್ದೇನೆ. ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ನಾನು ಊರಿಗೆ ಹೊರಡುವ ಬಸ್ಸನ್ನು ಏರುವುದು. ಇಲ್ಲಿಯ ಅನುಭವದ ಬಗ್ಗೆ ಹಿಂದೆ 'ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಬ ಮಾಯಾವಿ ಲೋಕ' ಎನ್ನುವ ಕಿರು ಲೇಖನ ಬರೆದಿದ್ದೆ. ಮತ್ತೆ ಇಂದು ಬರೆಯದೆ ಇರುವುದು ಆಗುತ್ತಿಲ್ಲ.

ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಜನ ಜಂಗುಳಿ ಈಗಲೂ ಇದೆ. ಆದರೆ ಹಲವಾರು ರಸ್ತೆಗಳು ಏಖ ಮುಖವಾಗಿ ಬದಲಾಗಿವೆ. ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ರಸ್ತೆಗಳು ಕೆಸರಿನ ಕೊಚ್ಛೆಯಾದಂತೆ ಈಗ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಈಗ ಅವು ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ರಸ್ತೆಗಳು. ಹತ್ತು ಹೆಜ್ಜೆಗೆ ಒಂದರಂತೆ ಇದ್ದೆ ಚಿತ್ರ ಮಂದಿರಗಳು ಈಗ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಹಲವಾರು ಶಾಪಿಂಗ್ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಆಗಿ ಬದಲಾಗಿವೆ. ಬದಲಾಗಿದ್ದು ನಾವು. ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಬದಲು ಮಾಡಿದ್ದು ನಾವು. ಆದರೂ ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಬದಲಾಯಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಓಡಾಡುತ್ತೇವೆ.

ಮತ್ತೆ ಬಸ್ ಏರಲು ಈ ದಿನ ರಾತ್ರಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ನಾನು ಬಂದಿದ್ದೇನೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಎನ್ನುವಂತೆ ಫುಟ್ ಪಾತ್  ನಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಲೌಡ್ ಸ್ಪೀಕರ್ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.

"ಬದುಕೇ ಹಸಿರು ಪ್ರೀತಿ ಬೆರೆತಾಗ,

ವಿಷದ ಮುಳ್ಳಂತೆ ಸೇಡು ಸಿಡಿದಾಗ"

ಅದು ಅಣ್ಣಾವ್ರು 'ನಂಜುಂಡಿ ಕಲ್ಯಾಣ' ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹಾಡಿದ ಹಾಡು. ಹಳೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬದುಕುವುದು ನಾನೊಬ್ಬನೇ ಅಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಅರಿವಾಯಿತು. ಹಾಡುಗಾರನನ್ನೇ ದಿಟ್ಟಿಸಿ ನೋಡಿದೆ. ಅವನು ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದ. ನಿರಾಳವಾಗಿ ಹತ್ತಿರದ ಉಡುಪಿ ಹೋಟೆಲ್ ಗೆ ಎರಡು ಇಡ್ಲಿ ತಿನ್ನಲು ಸೇರಿದೆ. ಹೊರಗೆ ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಹಾಡು ಬದಲಾಗಿತ್ತು.

"ತ್ಯಾಗಕ್ಕೆ ಫಲವುಂಟು,

ನಿನಗೊಂದು ಬೆಲೆಯುಂಟು"

'ಕರ್ಣ' ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್ ಅವರು ಪಟ್ಟ ನೋವಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಹಾಡುಗಾರ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದ. ಸಂತೋಷದ ಹಾಡು ಬೇಸರವಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ 175 ಬಾರಿ ಕೇಳಬಹುದು ಆದರೆ ನೋವಿನ ಹಾಡು 850 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಕೇಳಬಹುದು ಎಂದು ಓದಿದ್ದು ನೆನಪಾಯಿತು. ೮೦ ರ ದಶಕದ ಹಾಡುಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳೇ ಹಾಗಿದ್ದವು. ರೀತಿ, ನೀತಿ, ಸಮಾಜ ಪ್ರಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಕಾಲ ಬದಲಾಗದೆ ಇರುತ್ತದೆಯೇ? 'ಅಪ್ಪ ಲೂಸಾ, ಅಮ್ಮ ಲೂಸಾ?' ಎನ್ನುವ ಹಾಡು ಇಲ್ಲಿ ಕೇಳದೆ ಇರುವುದು ಪುಣ್ಯ ಎಂದುಕೊಂಡೆ. ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ ಅಂತಹ ಹಾಡು ಇಷ್ಟ ಪಡುವವರು ಬ್ರಿಗೇಡ್ ರಸ್ತೆಯ ಪಬ್ ಗಳಲ್ಲಿ, ಊರಾಚೆಯ ರೆಸಾರ್ಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆದು ಹೋಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಶ್ರೀಮಂತರು ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಗೆ ಬರುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಐಷಾರಾಮಿ ಕಾರುಗಳಲ್ಲಿ ರಿಂಗ್ ರೋಡ್ ಬಳಸಿ ಊರ ಹೊರಗೆ ತಲುಪಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವವರು ಮಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಬಡ ಜನರು ಮಾತ್ರ. ಇಲ್ಲಿ ಕೋರಮಂಗಲ, ವೈಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬೆಲೆ ಇಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಇಂದಿಗೆ ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್  ಸಂಪರ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಮಾತ್ರ. ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಈ ಪ್ರದೇಶ ಬಿಟ್ಟು ದೂರ ಹೋಗಿ ಬಹಳ ಸಮಯವೇ ಕಳೆದಿದೆ. ಆದರೆ ಬಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದವರೇ ಚಲನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲಿಸುವುದು. ಅಣ್ಣಾವ್ರು ಕಾಲದ 'ನಾಲ್ಕಾಣೆ ಪ್ರಭು' ಇಂದು ನೂರಿನ್ನೂರು ಖರ್ಚು ಮಾಡುವ ದೊರೆ. ಈ ಜನರೇ ಚುನಾವಣೆಗಳ ಭವಿಷ್ಯ ಕೂಡ ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು.

ಸುತ್ತಲಿನ ಜನರನ್ನು ಗಮನಿಸಲು ತೊಡಗಿದೆ. ಅವರೆಲ್ಲ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಲೋಕದಲ್ಲೇ ಕಳೆದು ಹೋಗಿದ್ದರು. ಜಮಖಂಡಿ, ಗಂಗಾವತಿ, ಬೈಲಹೊಂಗಲ, ಊರು ಯಾವುದಾದರೇನಂತೆ?  ಎಲ್ಲ ಊರುಗಳಿಗೂ ಇಲ್ಲಿಂದ ಬಸ್ ಉಂಟು. VRL , SRS , ಸುಗಮ ಬಸ್ ಗಳು ಆರಂಭವಾಗುವುದು ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ. ಇಡೀ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನರನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಒಟ್ಟಾಗಿ ನೋಡಬಹುದು.

ಹಾಡು ಮತ್ತೆ ಬದಲಾಯಿತು.

"ಮಳೆ ನಿಂತು ಹೋದ ಮೇಲೆ,

ಹನಿಯೊಂದು ಜಾರಿದೆ

ಹೇಳುವುದು ಏನೋ ಉಳಿದು ಹೋಗಿದೆ

ಹೇಳಲಿ ಹೇಗೆ ತಿಳಿಯದಾಗಿದೆ"

ಮನುಷ್ಯ ಎಷ್ಟು ನೋವನ್ನು ಬೇಕಾದರೂ ಸಹಿಸಿಯಾನು ಆದರೆ ಹೇಳುವುದನ್ನು ಹೇಳದೆ ಹೋಗಲಾರ. ಅದ್ಭುತ ಹಾಡುಗಳು, ಸಂಗೀತ, ಕಥೆ, ಕಾದಂಬರಿ ಗಳು ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಈ ಭಾವದಿಂದಲೇ. ಹೇಳಬೇಕಾದ್ದು ಹೇಳುವುದು ಆಗದೆ ಹೋದರೆ ಮನುಷ್ಯ ಕಥೆ ಕಟ್ಟುತ್ತಾನೆ. ನಾಟಕ ಹೂಡುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಅವನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಆರಂಭ.

ಕ್ಷಮಿಸಿ, ನಾನು ಹೊರಡುವ ಬಸ್ ಬಂದಾಗಿದೆ. ಮತ್ತೆ ಸಿಗೋಣ. ಶುಭ ರಾತ್ರಿ!

Remembering my mother who is no more

I went through many Facebook posts and Whatsapp status of friends with photos of their mothers  on the occasion of Mother's day. I not only resonate with them for their love to their mothers, but I also regret my loss. Coincidentally it was the month of May which took my mother away three years ago.

 

I was not the only child to my mother. She had five of them. I was not the eldest who was her favorite. I was not the youngest with whom she had highest tolerance. Naturally her focus and time had to be rationed among her children. Some of my upbringing tasks were shared by my elder sister and grandmother. In my early childhood, I don’t remember running into my mother for every need. She had many things to do and there were many helping hands in the house to share the burden. It was a collective upbringing. I don’t remember her likes or whims in those years.

 

As the years passed on, during my high school days, I began to understand the power of my mother. Our family that time was barely able to meet the needs of all the family members. Compared to today’s standards, we were poor. That is when I began to notice the role of my mother in running the family and putting her children’s needs above her’s. You can say all mothers do it. But there was a difference. My father’s contributions to shouldering the responsibility of family were not encouraging. It was left to my mother to run the show. I am not sure if it was in her personality or circumstances had made her so, my mother had a very wide social network. Her reputation and knack to garner support made our family machinery run smooth. I don’t remember any relative turning down my mother’s request for help. She too was there for them in the needy times. She was privy to many of our relative’s closest matters. She knew everything happened in those families and she would be there on every occasion. And in turn, I and my siblings would receive the affection among our relatives for being children of my mother.

 

I had given my first salary to my mother and had asked to buy a silk saree for herself. I learnt later that she had used it for family expenditure. I knew my mother was like a hub in the wheel for my family. Though I would support her as needed, I was also thinking I had the right to argue with her. She had her favorite and it was not me. And I would not agree with some of her decisions. Any effort of convincing would not change her mind. And there were times she was there with me with her full support. She had full faith in my abilities and there was never a moment of doubt. I was a star in her eyes. And she believed that I am a person to rely on in the difficult times. She hoped and wished I would achieve a lot more in life.

 

When I learnt of my mother’s death, it was difficult for me believe or digest it for many months to come. It was so sudden. The number of people who had come to pay her last respect mesmerized me. She had touched so many people’s lives. She had not much to offer than words of comfort and solace. But that was enough for her network. Everyone won’t need food or money but a shoulder to cry on and the words of courage to get through difficult times.

 

It never occurred to me that I would lose her. After losing the person who was proud of me, I realize my failure to accept her weaknesses. I always saw her as my mother but not as an individual with her own life motives. I am ashamed of my arguments with her. She would have taken no time to forgive me if she was alive. Surely, I would have done better. I pray for her departed soul. There are invaluable teachings she has instilled in me. Her memory gives me strength to face hardships of life.

ಒಂದು ದೊಡ್ಡಮನೆಗೆ ಹಲವಾರು ಮುರಿದ ಮನೆಗಳು

ಟಾಲ್ಸ್ಟಾಯ್ ತಮ್ಮ 'ಅನ್ನಾ ಕರೆನಿನಾ' ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.  "ಎಲ್ಲ ಸುಖಿ ಕುಟುಂಬಗಳು ಒಂದೇ ತರಹ. ಆದರೆ ಮುರಿದು ಹೋದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ಅದರದ್ದೇ ಆದ ಕಾರಣ". ದೇಶ, ಭಾಷೆ ಯಾವುದು ಆದರೇನು? ಮನುಷ್ಯನ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಒಂದೇ ಅಲ್ಲವೇ? ರಷ್ಯಾ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಟಾಲ್ಸ್ಟಾಯ್ ಅವರು ಗಮನಿಸಿದ್ದು, ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ದೇಶಗಳಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.

'ರಸಿಕರ ರಾಜ' ರಾಜಕುಮಾರ್ ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳ ನಾಯಕಿಯರಿಗೆ ಇದ್ದ ರೂಪ, ಲಾವಣ್ಯ ಅವರ ಪತ್ನಿ ಪಾರ್ವತಮ್ಮ ಅವರಿಗೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಗಂಡನಿಗೆ ಇರದ ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಜಾಣ್ಮೆ ಇತ್ತು. ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಸರಿ ತೂಗಿಸುವ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಗೆ ಹರಿಸುವ ಘನತೆ ಇತ್ತು. ರಾಜಕುಮಾರ್ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಮ್ಮನವರು ಪರಸ್ಪರರನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ದೂಷಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ನೀವು ಎಂದಾದರೂ ನೋಡಿದ್ದೀರಾ?  ಅವರ ನಡುವೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳೇ ಇರಲಿಲ್ಲ ಎಂದಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವನ್ನು ಮೀರಿ ನಿಲ್ಲುವ, ಒಬ್ಬರ ಲೋಪ-ದೋಷಗಳನ್ನು ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಸರಿ ಪಡಿಸುವ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಇತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ ಗೌರವದಿಂದ ಕಾಣುವ 'ದೊಡ್ಡ ಮನೆ' ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತು.

ಆದರೆ ಮುರಿದು ಬಿದ್ದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಹಲವಾರು ಕಾರಣ. ಕುಡುಕ ಗಂಡ, ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿ ಗಂಡ, ಬಾಳಿಸಲಾರದ ಗಂಡ. ಹಾಗೆಯೇ ಸುಮ್ಮನೆ ಜಗಳ ತೆಗೆಯುವ ಹೆಂಡತಿ. ಎಷ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಮಾಧಾನ ಇರದ ಹೆಂಡತಿ. ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ತವರು ಮನೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿ ಪತಿಯನ್ನು ದೂಷಿಸುವ ಹೆಂಡತಿ. ಹೀಗೆ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಎಷ್ಟು ಬೇಕಾದರೂ ಹುಡುಕಿ ತರಬಹದು.

ಖುಷ್ವಂತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಬರೆದ 'ದಿ ಕಂಪನಿ ಆಫ್ ವಿಮೆನ್' ಎನ್ನುವ ಪುಸ್ತಕ ಓದಿ ನೋಡಿ. ಲೇಖಕರ ಪೋಲಿತನದ ಆಚೆಗೆ ಅವರು ಬಿಚ್ಚಿಡುವ ವಾಸ್ತವ ಸತ್ಯದ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಸ್ಪರ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಇರದೇ ಮದುವೆ ಮುರಿದು ಬಿದ್ದು ಹೋದ ಮೇಲೆ ಅದರ ಕಥಾನಾಯಕ ಅನೈತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ಹಾತೊರೆಯುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಹಾಗೆಯೆ ಮುರಿದು ಹೋದ ಮದುವೆಯಲ್ಲಿನ ಒಬ್ಬಂಟಿ ಹೆಂಗಸರು ಅವನಿಗೆ ಸಾಲು ಸಾಲಾಗಿ ಜೊತೆಯಾಗುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಮುರಿದು ಬಿದ್ದ ಮದುವೆಗೆ ಜೀವನ ವ್ಯರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ಎನ್ನುವ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಕೊನೆಗೆ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಕಥಾನಾಯಕ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣ ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಒಂದು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥೆ ಎಂದು ನಿಮಗೆ ಅನಿಸಿದರೆ, ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ವಿವಾಹ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದ ಸ್ನೇಹಿತನ ಅಂತರಂಗ ಕೆದಕಿ ನೋಡಿ. ವಾಸ್ತವ ಸತ್ಯದ ಅನಾವರಣ ನಿಮಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾದಂಬರಿ ಬರೆಯುವಷ್ಟು ಸಾಮಗ್ರಿ ಒದಗಿಸಿ ಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಕೃತಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದಾಗ ಗಂಡು-ಹೆಣ್ಣಿನ ಭೇಧ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಗಿಡ-ಮರಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು-ಹೆಣ್ಣು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಎಲ್ಲಿ ಉಂಟು? ಗಂಡು-ಹೆಣ್ಣಿನ ಎರಡೂ ಅಂಶಗಳು ಒಂದೇ ಹೂವಿನಲ್ಲಿ ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಆದರೆ ಪ್ರಾಣಿ-ಪಕ್ಷಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ, ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಬೇಗ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಪ್ರಕೃತಿ ಗಂಡು-ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿತು. ಅವೆರಡು ಸಂತತಿ ಬೆಳೆಸಲು ಜೊತೆಗೆ ಬರುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲು ಹಾರ್ಮೋನ್ ಗಳ ಬಳಕೆ ಆಯಿತು. ಇದು ಮನುಷ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ಪ್ರಾಣಿ-ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇರದ ಮದುವೆ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಂಟು. ಒಂದು ಗಂಡಿಗೆ ಒಂದೇ ಹೆಣ್ಣು ಎನ್ನುವ ನಿಯಮವನ್ನು ಮನುಷ್ಯ ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಉದ್ದೇಶ ಸಮಾಜದ ಹಿತವನ್ನು ಕಾಯುವುದು ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಮನುಷ್ಯನ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ ಜೀನ್ ಗಳು ಮದುವೆಗೆ ಕ್ಯಾರೇ ಎನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ಅವು ಹಾರ್ಮೋನ್ ಗಳ ಮೂಲಕ ದೇಹಭಾಧೆ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಮದುವೆ ಆಚೆಗಿನ ಸಂಬಂಧ ಆದರೇನು? ಅವಕಾಶ ಇದ್ದಾಗ ಅದರ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದುಕೋ ಎನ್ನುವ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸುತ್ತವೆ. ಅವು ಗಂಡಸನ್ನು ಲಂಪಟನನ್ನಾಗಿ, ಹೆಂಗಸನ್ನು ಚಂಚಲೆಯನ್ನಾಗಿಸುತ್ತವೆ.

ಆದರೆ ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಕುಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದ ವಿವೇಚನಾ ಶಕ್ತಿ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಉಂಟು. ಅವನು ತನ್ನ ಇಚ್ಚಾ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು (ವಿಲ್ ಪವರ್) ಉಪಯೋಗಿಸಿ ದೇಹಭಾಧೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಹುತೇಕ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಈ ಇಚ್ಚಾ ಶಕ್ತಿಯ ಕೊರತೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಗಂಡು ಒಂದಾದ ನಂತರ ಇನ್ನೊಂದರಂತೆ ಸಿಗರೆಟ್ ಸೇದುತ್ತ ಹೊಗೆ ಬಿಡುತ್ತಾನೆ. ಬೇಕೋ, ಇಲ್ಲವೋ ಹೆಂಗಸು ಸೀರೆ ಖರೀದಿಸುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಾಳೆ. ಇಬ್ಬರಿಗೂ ತಮ್ಮ ದೈಹಿಕ, ಮಾನಸಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳೇ ದೊಡ್ಡವು ಎನಿಸುತ್ತವೆ. ಏನಾದರು ತೊಂದರೆ ಬಂದಲ್ಲಿ ಗಂಡ-ಹೆಂಡತಿ ಅದನ್ನು ಪರಸ್ಪರರ ಮೇಲೆ ತಳ್ಳಿ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರು ಇನ್ನೊಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಲೋಪ-ದೋಷಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.

ಆದರೆ ಪ್ರಕೃತಿ ಜೀನ್ ಗಳ ಮೂಲಕ ಹುಟ್ಟಿಸಿದ ವಾಂಛೆಗಳನ್ನು ಕೂಲಂಕುಷವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ನೋಡಿ. ಆಗ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಅರಿಯುವ ಪ್ರಭುದ್ಧತೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಅರಿವು ಮೂಡಿದ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಏನಾದರು ಎಡವಟ್ಟು ಆದರೂ ಅದನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತೆ ಸರಿ ದಾರಿಗೆ ತರುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಸುಲಭದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಗಂಡ-ಹೆಂಡತಿ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಪರಸ್ಪರರ ಲೋಪ-ದೋಷಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅರಿವು ಇದೆ. ಅವರು ದೋಷ-ಆರೋಪಣೆಗೆ ತೊಡಗುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಒಬ್ಬರ ಬೆಂಬಲ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ದೊರಕುತ್ತದೆ. ಆ ಮನೆ, ಬೇರೆಯವರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಬಗೆಹರಿಸುವ 'ದೊಡ್ಡ ಮನೆ' ಆಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮನೆಗೆ ಹಲವಾರು ಮುರಿದ ಮನೆಗಳು ಅಲ್ಲವೇ? ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆಂದು ನಿಮಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಆಗಿರಬೇಕು.

ಮುರಿದ ಮದುವೆಗಳಲ್ಲಿ ಭವಿಷ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದೇನಿಲ್ಲ.  'ಮುರಿದು ಹೋದ ಕೊಳಲು, ಕೊಳಲು ಬರುವನೊಬ್ಬ ಧೀರನು' ಎನ್ನುವ ಅಡಿಗರ ಕಾವ್ಯ ಇಲ್ಲವೇ. ಇಬ್ಬರು ವಿವಾಹ ವಿಚ್ಛೇದಿತರು ಹೊಸ ಮದುವೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಹೊಸ ಬಾಳು ಶುರು ಮಾಡುವ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು. ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಅನುಭವಸ್ಥರಾದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಸಹನೆ ಬೆಳೆದಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರ ಮೊದಲ ಮದುವೆಯ ಹಾಗೆ ಅದು ಬೇಗನೆ ಮುರಿದು ಬೀಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯೂ ಕಡಿಮೆ.

ಮದುವೆ ಬೇಗ ಮುಗಿದು ಹೋಗಿ, ಮರು ಮದುವೆಗೆ ಒಪ್ಪದೇ ಇರುವವರು ಇರುತ್ತಾರಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಉಳಿದ ಎಲ್ಲ ಬಾಗಿಲುಗಳು ತೆರೆದುಬಿಡುತ್ತವೆ. ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟಾಗೋರ್ ಅವರು ಕಲಾಭಿಮುಖಿಯಾದರು. ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫರು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಆದರು. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ವಿರಳ. ಸಾಧಾರಣ ಮನುಷ್ಯ ಇಂದ್ರಿಯ ಸುಖಗಳಿಗೆ ದಾಸನಾಗಿ ಕಳೆದು ಹೋಗುವುದೇ ಹೆಚ್ಚು. ಹಾಗಾಗಿ ಊರಿಗೆ ಒಂದೆರಡು ದೊಡ್ಡ ಮನೆಗಳು ಇದ್ದರೆ, ಮಠಗಳು ಹತ್ತೂರಿಗೆ ಒಂದು ಕಾಣಬಹುದು ಅಷ್ಟೇ. ಆದರೆ ಮುರಿದು ಹೋದ ಮನೆಗಳು ಪ್ರತಿ ಊರಿನಲ್ಲೂ ಇವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಲೆಕ್ಕ ಇಟ್ಟು ಯಾವ ಪ್ರಯೋಜನ, ಯಾರಿಗೆ ಉಪಯೋಗ? ಅವು ಕೆಟ್ಟ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಆಗಬಹುದು ಅಷ್ಟೇ.

ಪುಸ್ತಕ ಪರಿಚಯ: My India by Jim Corbett

ಪುಸ್ತಕ ಓದುಗರಿಗೆ 'ವಿಶ್ವ ಪುಸ್ತಕ ದಿನದ' ಶುಭಾಶಯಗಳು. ಅದರ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ಅವರು ಬರೆದ 'My India' ಪುಸ್ತಕದ ಪರಿಚಯ ಪುಟಗಳ ಭಾವಾನುವಾದ ಇಲ್ಲಿದೆ.

 

'ನನ್ನ ಭಾರತ' ಅಂದರೆ ಏನು ಅರ್ಥ ಎಂದು ನೀವು ಕೇಳುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸಮಂಜಸ ಆಗಿದೆ. ಎರಡು ಸಾವಿರ ಮೈಲಿ ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟೇ ಅಗಲದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಎಲ್ಲ ಜನರನ್ನು 'ಭಾರತೀಯರು' ಎಂದು ಕರೆಯುವುದು ವಿಶ್ವದ ವಾಡಿಕೆ. ಆದರೆ ನಲವತ್ತು ಕೋಟಿ ಜನ ಭಾರತೀಯರು ಜಾತಿ, ಮತ, ಪಂಗಡ, ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೂ, ಯುರೋಪ್ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣ ಸಿಗಲಾರದ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದಾರೆ.

 

ಹಾಗಾಗಿ ನನಗೆ ನನ್ನ ಪುಸ್ತಕದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ವಿವರಣೆ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯ ಇದೆ.

 

'ನನ್ನ ಭಾರತ' ಇದು ನಾನು ಚಿಕ್ಕಂದಿನಿಂದ ನೋಡಿದ, ನಾನು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ, ಸುಮಾರು ಎಪ್ಪತ್ತು ವರುಶಗಳಷ್ಟು ಕಾಲ ಕಳೆದ ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಜನರ, ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳ ಮತ್ತು ಅವರ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯ ಕುರಿತಾದದ್ದಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಕೈಗತ್ತಿಕೊಳ್ಳಿ. ಅಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಗಂಗೆ ಹರಿಯುವ ಪ್ರದೇಶದ ಕಡೆಗೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿ. ಅಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ 'ನೈನಿತಾಲ್' ಎನ್ನುವ ಗಿರಿಧಾಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಜನರಿಂದ ಗಿಜಿಗುಟ್ಟುವ ಈ ಪ್ರದೇಶ, ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಕೆಲವೇ ಜನರಿಗೆ, ಅಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವಾಸ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ನಾನು ಕೂಡ ಒಬ್ಬ. ಮತ್ತೆ ನಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಗಂಗೆ ಸಮುದ್ರ ಸೇರುವ ದಾರಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗಿ. ಅಲಹಾಬಾದ್, ಬನಾರಸ್, ಪಾಟ್ನಾ ದಾಟಿ 'ಮೊಕಾಮೇ ಘಾಟ್' ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಇಪ್ಪತ್ತು ವರುಷಗಳ ಕಾಲ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದು. ನನ್ನ ಭಾರತ ಇವೆರಡರ - ನೈನಿತಾಲ್ ಮತ್ತು ಮೊಕಾಮೇ ಘಾಟ್ ಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶ.

 

ನೀವು ನೈನಿತಾಲ್ ತಲುಪಲು ಸುಸಜ್ಜಿತ ರಸ್ತೆಯ ಸೌಕರ್ಯವಿದೆ. ಸುಮಾರು ೪,೫೦೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ, ಪೂರ್ವದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡ ಕಣಿವೆ ಪ್ರದೇಶ ಇದು. ಮೂರು ಕಡೆಯಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಸುತ್ತುವರಿದಿವೆ. ತಳದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮೈಲಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಧಿ ಇರುವ ಸರೋವರ ಇದೆ. ಕಣಿವೆಯ ಒಂದು ತುದಿಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿಯವೆರಗೂ ಬಜಾರಗಳು ಹಬ್ಬಿವೆ. ಅವಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ ಮನೆಗಳು, ಚರ್ಚ್ ಗಳು, ಶಾಲೆಗಳು, ಹೋಟೆಲ್ ಗಳು ತುಂಬಿಕೊಂಡಿವೆ. ಸರೋವರದ ಒಂದು ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಿಂದೂ ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಕಲ್ಲುಗಳಿಗೆ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪೂಜಾರಿ ನನಗೆ ಅಜೀವ ಪರ್ಯಂತದ ಗೆಳೆಯ.

 

ಸರೋವರ ಹೇಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವ ಆಯಿತು ಎನ್ನುವದರ ಬಗ್ಗೆ ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ಕೆಲವರು ಅದು ಹಿಮಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಆದದ್ದು ಎಂದರೆ ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಅದು ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯಿಂದ ಆದದ್ದು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಕಾರಣ ಮೂವರು ಮುನಿಗಳು - ಅತ್ರಿ, ಪುಲಸ್ತ್ಯ ಮತ್ತು ಪುಲಹ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಆ ಮೂರು ಮುನಿಗಳು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಅವರಿಗೆ ಬಾಯಾರಿಕೆ ಆಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಟ್ಟದ ಅಡಿ, ಕೆರೆ ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮಾನಸ ಸರೋವರದಿಂದ ನೀರು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಪ್ರತೀತಿ. ಕೆರೆಯ ಸುತ್ತ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡು ಬೆಳೆದು, ಅಲ್ಲಿ ಮಳೆಯಿಂದ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ನೀರು ಸರೋವರಕ್ಕೆ ಹರಿದು ಅದು ಪ್ರಾಣಿ, ಪಕ್ಷಿ ಸಂಕುಲವನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತು.

 

ಬೆಟ್ಟಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ಸರೋವರ ಇದೆ ಎನ್ನುವ ವದಂತಿ ೧೮ನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿ ತು. ಮತ್ತು ಅವರು ಇಲ್ಲಿ ತಳ ಊರಲು ಕಾರಣ ಆಯಿತು. ಇಲ್ಲಿರುವ ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಲಿನ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡದಾದ ಚೀನಾ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ನೀವು ಹತ್ತಿದರೆ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಗಿಡ-ಮರಗಳ ಪಕ್ಷಿಗಳ, ಹೂಗಳ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನೇ ಕಾಣಬಹದು. ನೀವು ಮುನಿಗಳ ಹಾಗೆ ಬಾಯಾರಿದ್ದರೆ, ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇರುವ ನೀರಿನ ತೊರೆಯನ್ನು ನಾನು ತೋರಿಸುತ್ತೇನೆ. ನೀವು ಬೆಟ್ಟದ ಆಚೆಗೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದರೆ ಕಣಿವೆಯ ಕೆಳಗೆ ಹರಿಯುವ ಕೋಸಿ ನದಿವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಆ ನದಿ ಹರಿವಿನಲ್ಲೇ ಅಲ್ಮೊರಾ, ರಾಣಿಖೇತ್ ಊರುಗಳು ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ದೂರಕ್ಕೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದರೆ ಹಿಮ ಮುಸುಕಿದ ಹಿಮಾಲಯ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

 

ನೀವು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ನೋಡಿದರೆ, ಸುಮಾರು ಅರವತ್ತು ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂಲ್ ಎನ್ನುವ ಪ್ರದೇಶ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ನಿಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಗಂಗೋತ್ರಿ, ಯಮುನೋತ್ರಿ, ಕೇದಾರನಾಥ್, ಬದರಿನಾಥ್ ಗೆ ಹೋಗುವ ಯಾತ್ರಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಇನ್ನು ದೂರಕ್ಕೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದರೆ ನಿಮಗೆ ನಂದಾ ದೇವಿ (೨೫,೬೮೯ ಅಡಿ ಎತ್ತರ), ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಎತ್ತರವಾದ ಬೆಟ್ಟ ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ 'ಪಾಂಚ್ ಚೌಲಿ' (ಅಡಿಗೆ ಮಾಡುವ ಸ್ಥಳ) ಎನ್ನುವ ಐದು ಬೆಟ್ಟಗಳ ತುದಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗೇ ಪಾಂಡವರು ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದ್ದು ಎಂದು ಮಹಾಭಾರತ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

 

ನೀವು ಹೊರಳಿ ನಿಂತು ದಕ್ಷಿಣದ ಕಡೆಗೆ ಮುಖ ಮಾಡಿದರೆ ಸಮತಟ್ಟಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬರೈಲಿ, ಕಾಶೀಪುರ ಮತ್ತು ಮೊರಾದಾಬಾದ್ ಪಟ್ಟಣಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸಾಯ ಮತ್ತು ರೈಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ, ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿ ಜನ ಸಮುದಾಯ ಬೆಳೆದಿದೆ. ನೈನಿತಾಲ್ ಗೆ ಹತ್ತಿರದ ಹಳ್ಳಿಗಳೆಂದರೆ ಕಲಾಧುನ್ಗಿ ಮತ್ತು ಛೋಟಾ ಹಲ್ಡ್ವಾನಿ. ಇಲ್ಲಿಯೇ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದಿರು ತೆಗೆದದ್ದು. ಅಲ್ಲಿಂದ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯುವ ಗಂಗಾ ನದಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

 

ಅಲ್ಲಿಂದ ನೀವು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದರೆ, ತ್ರಿಕೋನಾಕಾರದ 'ಛೋಟಾ ಕೈಲಾಸ್' ಬೆಟ್ಟ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದರಾಚೆಗೆ ಕಾಣುವ 'ಕಾಲಾ ಅಗರ್ ' ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ, ಚೌಗರಃ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಯನ್ನು ನಾನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ್ದು. ಇನ್ನು ದೂರಕ್ಕೆ ನೀವು ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದರೆ ನಿಮಗೆ ನೇಪಾಳದ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ.